درباره آسیب های پنهانی که کارمندان در محیط های اداری با آن درگیر هستند | فرسودگی تدریجی پشت میزهای اداری

به گزارش شهرآرانیوز؛ «هفت ساعت پشت‌میزنشینی زیر باد کولر، با حقوق و مزایا»؛ این تعبیر بیشتر مردم از شغل یک کارمند است. با خودشان می‌گویند علاوه‌بر این بیمه هم که دارند، همچنین چه تعطیل باشند و چه نباشند، حقوقشان پابرجاست. اما واقعیت شغلی که خیلی‌ها آن را از بیرون به‌اصطلاح گل‌وبلبل می‌بینند، آسیب‌های جسمی و البته اثرات روحی است که بر اثر استاندارد نبودن میز و صندلی و شرایط محیط کاری برای کارمندان رخ می‌دهد و بیشتر اوقات نیز مدیران آن را نادیده می‌گیرند.

طبق نظر کارشناسان، نبود قانونی برای الزام رفع مشکلات ساختاری توسط مدیران در محل کار و فرهنگ‌سازی بین کارمندان، جزو عواملی است که موجب می‌شود هنوز شاهد رعایت‌نکردن استاندارد‌ها در مراکز و ادارات مختلف باشیم.

درد‌هایی بیشتر از اقتضای سن‌وسال

«همیشه از اطرافیانم به خصوص زنان خانه دار فامیل می‌شنیدم که کارمندی بهترین شغل به خصوص برای زنان است، با این حال شغل کارمندی انتخابم نبود، اما در این مسیر قرار گرفتم. حالا سی ساله هستم، اما اگر بخواهم برایتان از درد دست، پا، کمر و گردنم بگویم، فکر می‌کنید مقابل یک زن شصت ساله نشسته‌اید!»

فریده باخنده ادامه می‌دهد: کارمندی خوب است؛ به ویژه وقتی پیامک واریز حقوق برایمان می‌آید. اما درواقع این شغل فرسایشی است، دست کم برای من که این طور بوده است؛ زیرا در اوج جوانی، حتی بیش از مادرم احساس خستگی و بی حوصلگی می‌کنم. جوان‌های هم سن وسال من، ورزش‌های سنگین انجام می‌دهند، اما من به دلیل درد‌های عضلانی که دارم، فقط می‌توانم ورزش اصلاح حرکتی انجام بدهم.

به گفته او، سالی یک بار «پایش سلامت کارکنان» برای سنجش سلامت جسمانی شان انجام می‌شود، اما در حوزه سلامت روان که مهم‌تر از سلامت جسم است، کارمندان هیچ حمایتی نمی‌شوند. فریده می‌گوید: حتی گاهی که از خستگی و فرسودگی مان برای مدیران صحبت می‌کنیم، شنیده نمی‌شود یا برای مناسب سازی میز و صندلی مان، کاری انجام نمی‌دهند تا به بهبود سلامت فیزیکی کارکنان کمک شود.

ادارات قدیمی که بازسازی نمی‌شوند

ریحانه خودش شاغل است و چیزی تا بازنشستگی اش باقی نمانده است، اما خود را کارمند نمی‌داند؛ زیرا خیلی از اوقات به دلیل شرایط شغلی اش ناچار می‌شود خارج از ساعت کاری هم کار کند و با این حال معتقد است که اوضاع برخی ادارات، بدتر از محل خدمت اوست.

او فضای بعضی از این ادارات را مانند یک دخمه برایمان توصیف می‌کند و ادامه می‌دهد: ساختمان بعضی ادارات یا شعب آن‌ها به قدری قدیمی است که حتی خودشان هم تمایلی به بازسازی آن ندارند. وارد آن‌ها که‌ می‌شوی، انگار روحت هم با مشاهده فضای تنگ و تاریک و دیوار‌های کثیف و قدیمی، آزرده می‌شود، چه برسد به اینکه هر روز بخواهی در آنجا کار کنی. فضای اتاق‌ها به قدری کوچک است که اگر هرکدام از کارکنان در حال پاسخگویی به ارباب رجوع باشند، دیگری نمی‌تواند تمرکز کافی داشته باشد.

«بعضی ادارات درون یک پاساژ واقع شده‌اند که این هم سرمنشأ مشکلات دیگری است.» این را ریحانه می‌گوید و در توضیح آن می‌افزاید: بعضی از این ادارات نمی‌توانند به طور مستقل فعالیت کنند و ساعت کاری شان باید بر طبق ساعت بازگشایی و بسته شدن آن مرکز باشد؛ جدای از این، سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی شان نیز وابسته به پاساژ است که همین امر موجب می‌شود کارمندان، سرما یا گرمای زیادی را تجربه کنند.

کارمندان؛ روی دور تکرار

حسن، قد بلندی دارد و میز و صندلی محل کارش خیلی برای او کوچک است، آن قدر که برای نشستن پشت صندلی، باید زانوهایش را بیش از اندازه خم و پشتش را کاملا قوز کند تا بتواند مانیتور را ببیند. اتفاقا او کارمند یکی از ادارات بنام شهرمان است که از بیرون بعید به نظر می‌رسد مشکلات این چنینی را تجربه کند.

 خودش می‌گوید: ساختمان اداره فعلی مان برای کاربری تالار ساخته شده بود و حالا تبدیل به فضایی برای اداره شده است، دیگر خودتان تصور کنید تفاوت این دو مجموعه را که از زمین تا آسمان است.

او ادامه می‌دهد: ساختمان‌هایی داریم که خیلی قدیمی و مربوط به زمان قبل از انقلاب است و متأسفانه بازسازی نشده است؛ اصلا زیرساخت‌های لازم را ندارند که بتوانند امکاناتی مانند آسانسور و... به آن اضافه کنند. جدای از این، بعضی ساختمان‌های قدیمی با وجود اینکه امکانات ندارند، زیبا هستند و در و پنجره‌های چوبی دارند، اما این ساختمان‌ها زیبایی که ندارند هیچ، بلکه روحیه مان را هم به مرور تحت تأثیر قرار می‌دهند.

«پاسخ دادن به ارباب رجوع، کار آسانی نیست.» این جمله را حسن می‌گوید و در توضیح آن می‌افزاید: تصور کنید یک روز بی حوصله هستید، اما ناچارید به سر کارتان بروید و آنجا باید به طور دائم پاسخگوی مردم باشید؛ افراد سؤالات ریزودرشتی دارند که از ما می‌پرسند. حق هم دارند؛ چون برایشان تازگی دارد و‌ می‌خواهند مشکلشان رفع شود، اما گاهی آدم از این تکرار خسته می‌شود و هیچ اقدامی برای رفع فرسایش شغلی کارمندان انجام نمی‌شود.

میز و صندلی‌ها با استاندارد مردان سنجیده شده است

مریم هم کارمندی است که زانودرد امانش را بریده است؛ به این دلیل که محل کارش، آسانسور ندارد و باید چندطبقه پله‌های تیز را هر روز بالاوپایین برود و به گفته خودش، «چاره‌ای نیست.»

او معتقد است میز و صندلی‌های کارمندی با استاندارد‌های مردانه سنجیده شده است و برای زنان مناسب نیست. اضافه می‌کند: دربین همکاران خودم مشاهده می‌کنم که میز‌های کار برای خانم‌ها بلند است و باید حتما زیرپایی یا حتی یک میز کوچک زیر پایشان بگذارند، این در حالی است که هر کسی باتوجه به قد و فیزیک بدنی اش، شرایط خاصی را‌ می‌طلبد.

اما نکته بعدی که مریم به آن اشاره می‌کند، ارتباط بین همکاران است. او‌ می‌گوید: گاهی همکارانم از حرف‌هایی که‌ می‌زنم، برداشت‌های نادرستی می‌کنند و همین موجب شد که تصمیم بگیرم در محل کار بیشتر سکوت کنم، انگار که یک روبات هستم و باید فقط کارم را به پایان برسانم، اما متأسفانه بازهم حواشی در محل کار پیش می‌آید که سکوت را هم به چیزی ربط می‌دهند. به نظرم سازش روحی در محیط کار، سخت‌تر از تحمل شرایطی است که از نظر جسمی برایمان مشکل ایجاد می‌کند.

در ادامه حتما بخوانید نه به استرس و تنش در محیط‌های کاری

ارتباط مستقیم سلامت شاغلان با میزان بهره‌وری

مدیرگروه سلامت محیط و کار دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به اهمیت سلامت شاغلان در محیط‌های کاری اعم از صنعتی، صنفی و اداری، می‌گوید: باتوجه به اینکه شاغلان زمان زیادی را در محیط‌های کاری هستند، اگر عوامل خطر به درستی سنجش نشود و مداخله لازم برای رفع آن‌ها صورت نگیرد، می‌تواند سلامت کارکنان آن حرفه را تهدید کند و حتی بر میزان بهره وری کار نیز اثر بگذارد.

فرشید وفا در گفت‌و‌گو با خبرنگار شهرآرا، ادامه می‌دهد: معمولا در محیط‌های اداری، ریزفاکتور‌هایی داریم که ارگونومیک (طراحی و تنظیم محیط کار) است. وضعیت بدنی شاغلان در طول شیفت کاری، میز، صندلی، میزان تهویه، روشنایی و دسترسی در سطح محیط کار، عوامل خطری است که اگر به درستی مدیریت نشود، منجر به اختلالات اسکلتی عضلانی و عوارضی در افراد می‌شود و همین امر، به افزایش غیبت‌های ناشی از عوارض کار یا... می‌انجامد که تبعاتی برای سازمان نیز به دنبال دارد.

نظارت دوره‌ای بازرسان بر بهداشت محیط و کار کارمندان

او بیان می‌کند: در وزارت بهداشت، برنامه سلامت کارکنان درنظر گرفته شده است که توصیه‌های لازم و آموزش‌های مرتبط با رعایت شیوه نامه در راستای پیشگیری از بروز بیماری ها، به سازمان‌ها و نهاد‌ها ابلاغ شده است. بازرسان بهداشت محیط نیز به صورت دوره‌ای بر این موضوع نظارت دارند.   

وفا با اشاره به اینکه از وضعیت این اختلالات با توجه به تنوع شرح وظایف، آمار دقیقی وجود ندارد، اضافه می‌کند: در تمام ادارات با توجه به هماهنگی‌های صورت گرفته، سفیران بهداشتی داریم که سازمان‌ها معرفی کرده‌اند و پل آن اداره و حوزه پیشگیری و بهداشت هستند؛ آن‌ها برای ارائه آموزش به گروه‌های هدف مجموعه خود نیز اقدام می‌کنند.  

او بیشترین مشکلات کارمندان را در حوزه ریزفاکتور‌های ارگونومیک ازجمله وضعیت نامناسب بدنی در طول شیفت کاری، عدم انطباق صحیح و قابل تنظیم نبودن صندلی می‌داند و ادامه می‌دهد: همچنین انجام ندادن ورزش‌های مؤثر در طول شیفت کاری به منظور خروج از وضعیت بدنی نامناسب در حین کار، از دیگر مشکلات است. خوشبختانه آگاهی مدیران در این زمینه‌ها افزایش پیدا کرده است، اما هنوز تا حد مطلوب فاصله دارد.

مدیران برای رفع مشکلات، برنامه ریزی کنند

مدیرگروه سلامت محیط و کار دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه بازرسان حین فرایند بازرسی، نکات عدم انطباق را به صورت مکتوب به مدیر اداره و رابط بهداشت آن اعلام می‌کنند، می‌افزاید: نمی‌توانیم بگوییم این موضوعات در یک سازمان به طور صددرصدی رعایت می‌شود. اما باید مدیران برای رفع آن برنامه ریزی کنند و اگر در کوتاه مدت امکان رفع آن وجود ندارد، با آموزش، حرکات ورزشی و پیشنهاد‌های اصلاحی یا زمان استراحتی که تعریف می‌کنند، بتوانند تا زمان رفع نقص اساسی، اثرات سوء آن را به حداقل برسانند.

وفا با اشاره به اینکه کارمندان هم می‌توانند موارد عدم انطباق را به سامانه ۱۹۰ اعلام کنند و این امر قابلیت پیگیری دارد، اظهار می‌کند: شرکت‌های ارائه دهنده خدمات مهندسی بهداشت حرفه‌ای بخش خصوصی نیز داریم که کارفرمایان اگر تمایل داشته باشند، می‌توانند خرید خدمت کنند.

او بیان می‌کند: اگر شاغلی در محیط کار دچار عارضه‌ای شود، تشخیص اینکه این عارضه بر اثر کار بوده است یا خیر، درقالب یک کارگروه بررسی می‌شود. معمولا در ابتدا افراد به پزشکی قانونی شکایت می‌کنند و پس از آن به بخش سلامت محیط و کار ارجاع داده می‌شوند تا آن عارضه را بررسی و براساس آن اظهارنظر کنیم. درنهایت عارضه‌های مرتبط با ازکارافتادگی و قصور تعیین می‎شود.

افزایش اضطراب پنهان با کاهش عزت نفس کارمندان

روان شناس و استاد دانشگاه عطار مشهد با اشاره به اینکه هویت و عزت نفس شغلی در سازمان‌ها و شرکت‌ها مهم است، اظهار می‌کند: شاید برخی فکر کنند در شغل فقط درآمد مهم است، درحالی که شغل ما بخشی از هویت فردی ماست، بنابراین زمانی که کارمند احساس کند فرد مفیدی است، اعتمادبه نفس و عزت نفسش زیاد می‌شود، اما در محیط‌هایی که کارمندان تحقیر یا مقایسه می‌شوند، با کاهش عزت نفس و افزایش اضطراب پنهان، روبه رو هستند.

امیر شهرکی مهاجر چند عامل را در به وجود آمدن استرس و فرسایش شغلی مؤثر می‌داند و بیان می‌کند: یکی از این عوامل، فشار کاری زیاد است. ممکن است مدیران یک مجموعه، از کارکنان بیش از حد انتظار داشته باشند. عامل بعدی، ابهام در نقش است که وظیفه فرد با اقداماتی که از او توقع دارند، متفاوت است. ضمن اینکه در برخی مواقع، نوعی بی عدالتی سازمانی رخ می‌دهد و فردی که خیلی کاری نکرده است، ارتقای جایگاه پیدا می‌کند.

در ادامه حتما بخوانید اما و اگر‌های فرسودگی شغلی زنان| با راهکار‌های بازسازی انرژی آشنا شویم

فرسودگی شغلی؛ محصول ساختار‌های آسیب زا

این مشاور شغلی، صنعتی و سازمانی در مشهد، فرسودگی شغلی را محصول ساختار‌های آسیب زا در آن شرکت یا کارخانه می‌داند و‌ می‌گوید: مدیران سخت گیر و کنترلگر، استرس خود را به کارمندان انتقال می‌دهند و موجب اضطراب‌های مزمن در کارمندان می‌شوند.

روان شناس کشورمان به حضور همکاران سمی در محل کار، به عنوان یکی دیگر از عوامل مهم مؤثر بر سلامت روان، اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: همکاران سمی یعنی کسانی که دیگران را قضاوت می‌کنند یا پشت سر آن‌ها حرف می‌زنند، موجب فرسودگی‌های احساسی در افراد می‌شوند.

«یکی از عوامل اثرگذار دیگر که حتی گاهی در زندگی شخصی فرد هم دیده می‌شود، تعارضات کاری است.» این جملات را مهاجر می‌گوید و‌ می‌افزاید: کار کردن زیاد برای فرد فقط خستگی نمی‌آورد، بلکه رابطه اش را با همسر، فرزندان و دوستانش نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. گاهی به دلیل اینکه فشار کاری افراد زیاد است، بعد از ساعت کاری نیز در حالت مقابله قرار دارند؛ به طور نمونه رانندگی پرخطر انجام می‌دهند.

پوچی سازمانی کارمندان

این روان شناس با بیان اینکه مشکلاتی نظیر بی ثباتی شغلی، پرداخت حقوق نامنظم و... ذهن کارمند را در حالت تهدید نگه می‌دارد و اضطراب بلندمدتی را به او وارد می‌کند، می‌گوید: معنابخشی به کار موضوع مهمی است، اما ممکن است شرایط طوری باشد که کارمندان احساس رشد یا اثربخشی نکنند و درنهایت دچار پوچی سازمانی شوند.

مهاجر، دلیل نادیده گرفتن سلامت روان کارمندان ازسوی مدیران را، هزینه آن اعلام می‌کند و‌ می‌گوید:، اما اخیرا خیلی از شرکت‌های بزرگ و کارخانه‌ها به فکر افتاده‌اند که آزمایش غربالگری انجام دهند و هرساله برای خیلی از ارگان‌های بزرگ، شناسنامه سلامت روان صادر می‌کنیم، با این حال معمولا ارگان‌های دولتی کمتر در این زمینه اقدام می‌کنند.

او ادامه می‌دهد: البته گاهی خود کارمندان نیز مقاومت نشان می‌دهند که مبادا درصورت غربالگری، مشکلات شخصیتی آن ها، روشن شود و از کار اخراج شوند، در حالی که این آزمایش فقط برای تشخیص است تا خود فرد بتواند با کمک مشاور، مشکلاتش را حل کند و حال بهتری داشته باشد، بنابراین علاوه بر اینکه باید قانونی در حوزه غربالگری سلامت روان کارکنان داشته باشیم، نیازمند فرهنگ سازی در این زمینه نیز هستیم.